Waarom hebben beroepen een gender?

In de Nederlandse taal hebben we voor een groot deel van de beroepen verschillende benamingen voor een man of vrouw die dat beroep uitoefent. Denk maar aan directeur en directrice, leraar en lerares of schrijver en schrijfster. Er zijn zelfs beroepen waarvoor we slechts een ‘vrouwelijke’ benaming hebben. Je zou kunnen zeggen dat secretaris de mannelijke vorm van secretarresse is, maar een secretaris doet inhoudelijk iets heel anders dan een secretaresse in de meeste bedrijven. In een veranderende wereld waarin we steeds meer genderbewust willen omgaan met onze medemens, onderzoeken wij het concept van gegenderde woorden voor beroepen. Waar komen deze woorden vandaan? Wij zoeken het uit!

Etymologie van gegenderde woorden

Om te begrijpen waarom we voor sommige beroepen een mannelijke en een vrouwelijk vorm hebben, moeten we eerst begrijpen waar de woorden vandaan komen. Etymologie is het deel van taalkunde dat onderzoekt waar woorden vandaan komen. Als we naar de etymologie van gegenderde woorden kijken, zien we dat veel talen gebruik maken van een grammaticaal geslacht. Grammaticaal geslacht duidt op het geslacht dat taalkundig gezien aan een woord hangt. In het Frans hebben alle woorden een duidelijk grammaticaal geslacht (la table is vrouwelijk, le dîner is mannelijk). In het Spaans is het geslacht van een woord ook duidelijk gekoppeld aan het lidwoord (la manzana, el sombrero). Zelfs in het Nederlands hebben woorden geslachten, al zijn deze niet zo duidelijk te herkennen als in het Frans of Spaans. Zo is ‘de appel’ mannelijk en ‘de organisatie’ vrouwelijk. Zoals je ziet, hoeft het grammaticaal geslacht niets te maken te hebben met de inhoud van het woord, maar dit kan natuurlijk wel. Zo is het grammaticaal geslacht van woorden de verwijzen naar personen vaak gekoppeld aan het gender van die persoon. ‘De man’ is een mannelijk woord en ‘de vrouw’ is vrouwelijk. Zoals met alle talen heeft ook deze richtlijn uitzonderingen: ‘het meisje’ is namelijk een onzijdig woord. Het is in ieder geval duidelijk dat wij in onze taal, net als in vele andere talen, geslachten toekennen aan woorden. 

Gegenderde beroepen

Het zijn dus niet alleen beroepen die een gender hebben: het genderen van woorden zit in onze taal verweven. Toch hebben we genoeg beroepen waarvoor we hetzelfde woord gebruiken om iemand aan te duiden die dat beroep uitoeftent, ongeacht het gender waarmee die persoon zich identificeert. De term ‘beleidsmedewerker’ zegt niets over het gender van de persoon die de functie heeft. Het is dus niet zo dat álle beroepen een eigen woord hebben voor mannen en vrouwen. Waar komen die gegenderde beroepen dan vandaan? Als we kijken naar de etymologie van verschillende gegenderde beroepen, zien we dat het soms woorden zijn die we hebben overgenomen uit het Frans, zoals acteur/actrice en directeur/directrice. Bij deze woorden is het logisch dat ze een geslacht hebben, omdat grammaticaal geslacht zo is ingebed in de Franse taal. Voor woorden die wel vanuit het Nederlands zijn ontstaan, is de herkomst lastiger te achterhalen. Het woord ‘kapper’ is namelijk afgeleid van ‘kapsel’, maar dat verklaart natuurlijk niet waarom er ook een woord is voor een vrouwelijke kapper (kapster). Waar komt dat onderscheid dan vandaan? 

Categorieën

De theorie hierover is eigenlijk erg simpel: mensen denken graag in hokjes. Wij hebben structuur nodig om onze omgeving te begrijpen. Daarom hebben wij als mens de wereld ingedeeld in allerlei categorieën. Deze categorieën zijn sociale constructen, wat betekent dat ze niet bestaan in de (objectieve) werkelijkheid, maar als gevolg van menselijke interactie. Een sociaal construct bestaat, omdat wij het erover eens zijn dat het concept bestaat. Een mooi voorbeeld van een sociaal construct is geld. Een briefje van 20 euro is in principe gewoon blauw papier, maar omdat wij hebben afgesproken dat het 20 euro representeert, krijgt dat blauwe papiertje opeens waarde. Deze categorieën voor de werkelijkheid kunnen ook per cultuur verschillen. Zo krijg je in de ene taal meer gegenderde woorden voor beroepen dan in de andere. Het is een weerspiegeling van hoe we de wereld zien. 

Is het nog nodig?

Ergens in de geschiedenis van Nederland vonden we het blijkbaar belangrijk om te weten of degene die onze haren knipt een man of een vrouw is. Om dit te faciliteren zijn er woorden ontstaan zoals kapper en kapster. Hoe zit dat in 2023? Is het nog nodig om mensen in zulke hokjes te plaatsen? Wij zijn hartstikke benieuwd wat jullie ervan vinden! 

Nog vragen over dit onderwerp? Wij proberen bewust om te gaan met gendernormen bij Double Match Recruitment. Neem contact op met een van onze Double Matchers en zij praten er graag verder over met jou!