Jip-en-janneke-taal : wat is dat eigenlijk?

Annie M.G. Schmidt was jarig op 20 mei en ter ere van haar is die dag uitgeroepen tot Annie M.G. Schmidt dag. Velen zijn opgegroeid met haar liedjes en verhalen. Ze heeft op haar eigen wijze een stempel gezet op de Nederlandse literatuur. Naast iconische figuren als Abeltje, Otje en Zuster Klivia heeft zij ons ook haar prachtige manier van schrijven nagelaten. Ze maakte in haar werk gebruik van de Nederlandse taal op een erg herkenbare en unieke wijze. Later heeft deze schrijfstijl de term jip-en-janneke-taal gekregen. Deze manier van schrijven heeft zich in rap tempo verspreid over verschillende lagen van de samenleving. Van middelbare schoolboeken tot in de politiek is er steeds meer vraag ontstaan naar begrijpelijke teksten, geschreven in jip-en-janneke-taal. Maar wat is dat nu eigenlijk precies, jip-en-janneke-taal? Wij leggen het uit! 

Kenmerken van jip-en-janneke-taal

Jip-en-Janneke-taal is een term die we allemaal kennen. Het is een aanduiding voor een manier van praten of schrijven die makkelijk te begrijpen is. Letterlijk is het natuurlijk de schrijfstijl die Annie M.G. Schmidt gebruikte in haar verhalen met in de hoofdrol de karakters Jip en zijn buurmeisje Janneke. Deze schrijftstijl onderscheidt zich door een aantal kenmerken.

     1) Korte zinnen met korte woorden

Uit een analyse van dertig Jip en Jannke verhalen blijkt dat een gemiddelde zin in zo’n verhaal bestaat uit zes woorden, met een gemiddelde van vier letters per woord. Teksten met zulke korte zinnen worden over het algemeen als makkelijker beoordeelt dan teksten met langere zinnen.

     2) Samenhang door voegwoorden

Het gebruik van makkelijke verbindingswoorden zorgt voor goede samenhang in een tekst. Door voegwoorden zoals ‘en’, ‘maar’, ‘want’ en ‘toen’ te gebruiken, maak je de onderlinge samenhang tussen de zinnen duidelijk. In de verhalen van Jip en Janneke vind je vele zinnen die beginnen met een voegwoord, zodat het duidelijk is wat de relatie van een zin is met de voorgaande zin. 

     3) Samenhang door vragen

Door in een tekst te spelen met een vraag en antwoord patroon, kun je ook op een mooie manier samenhang aanbrengen in je tekst. Annie M.G. Schmidt maakte daarnaast ook gebruikt van, en hier komt een moeilijk woord, elliptische zinnen¹. Dit zijn zinnen waarin één of meerdere woorden zijn weggelaten die de lezer zelf kan invullen. Een voorbeeld hiervan is: ‘Ik ga hem chocola brengen. En thee. En een bloemetje’. 

     4) Persoonlijke werkwoordsvorm

De verhalen van Annie M.G. Schmidt hebben onder andere succes bij zo’n breed publiek, omdat ze op een heel persoonlijke manier zijn geschreven. Zij deed dit voornamelijk door werkwoordsvormen te gebruiken in de tegenwoordige tijd: ‘ik doe, zij loopt, wij eten, jullie lezen’. Dit maakt het gemakkelijker om je in te leven in het verhaal

     5) Directe taal

In een verzamelbundel met verhalen van Jip en Janneke blijkt dat 54% van de zinnen in de directe rede te staan. Dit zijn zinnen waarin op een directe manier wordt verteld wat de karakters in het verhaal voelen. Dit biedt de lezer de mogelijkheid om zich te verplaatsen in de personen die voorkomen in het verhaal. 

     6) Actief versus passief

Tenslotte krijgen de teksten van Jip en Janneke een persoonlijk karakter door het gebruik van actieve formuleringen. Een actieve formulering is bijvoorbeeld: ‘Zij praten en drinken’. De passieve formulering van diezelfde zin is: ‘Er wordt gepraat en gedronken’. De actieve vorm maakt het eveneens makkelijker om je in te leven in het verhaal. 

Ken je lezer

Met de hierboven opgesomde trucs zorgde Annie M.G. Schmidt er voor dat haar teksten en verhalen gemakkelijk te begrijpen waren voor lezers van alle leeftijden. Natuurlijk is het belangrijk om je tekst aan te passen aan de doelgroep voor wie je iets schrijft. Wanneer je alle manieren die Annie M.G. Schmidt toepaste in haar verhalen gebruikt in een taalboek voor kinderen in groep 4, sluit je schrijfstijl naadloos aan bij je lezers. Bij het schrijven van een blog, dat je bijvoorbeeld op LinkedIn wilt posten, richt jij je tekst natuurlijk op een andere doelgroep. In zulke teksten is het misschien verstandig om gebruik te maken van trucje 3, 4 of 6. Kortom, het is belangrijk om je teksten passend te maken voor degenen die je tekst gaan lezen. Zij zijn namelijk de mensen die de boodschap van je tekst moeten begrijpen. Daarnaast is het natuurlijk niet onbelangrijk dat je tekst prettig is om te lezen!

Teksten schrijven blijft een vak apart. Het is niet altijd gemakkelijk om een stukje te schrijven dat leuk is om te lezen én informatief is. Je wilt de lezer geïnteresseerd houden en hen niet verliezen door de stijl die je gebruikt. De iconische schrijfstijl van Annie M.G. Schmidt geeft mooie handvaten om je tekst begrijpelijk en bovendien leesbaar te maken. Heb jij vragen over het schrijven van bijvoorbeeld vacatureteksten? Neem contact met ons op!